10. Beşinci Kolera Salgını (1881-1896)
Beşinci Kolera Salgını, Hindistan’da başlayan, 19. yüzyılın beşinci büyük kolera salgınıdır. Asya ve Afrika üzerinden yayılarak, Fransa, Almanya, Rusya ve hatta Güney Amerika’ya bile ulaştı. Avrupa’da hastalıktan en çok etkilenen şehir olan Hamburg’da 1882 yılında 8 bin 600 kişi bu hastalıktan hayatını kaybetti. Toplamda ise bu hastalık sebebiyle 900 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği sanılmaktadır. Salgının iyi idare edilmediğini düşünen Alman vatandaşları 1893 yılında hükümete karşı protestolar başlattı.
Papa 8. Leo’nun emri ile Vatikan’da çevrede bulunan insanların tedavileri için bir hastane inşa edildi.
9. Hong Kong Gribi (1968-1969)
1968’de ortaya çıkan Hong Kong gribi, kategori 2 olarak seviyelendirilen ve dünya çapında 1 milyon insanın ölümüne sebep olmuş yıkıcı bir salgındır.
Hastalık ilk olarak 13 Temmuz 1968’de Hong Kong’da ortaya çıkmış, fakat ayın sonuna kadar Vietnam ve Singapur’da da ciddi vakalar tespit edilmiştir.
Eylül 1968’e geldiğimizde hastalık Hindistan, Filipinler, Kuzey Avustralya ve Avrupa’ya çoktan ulaşmıştı. Vietnam Savaşı’ndan dönen askerler tarafından ABD’ye de taşınan hastalık, 1969’da ise Japonya, Afrika ve Güney Amerika’yı etkisi altına aldı.
8. Rus Gribi (1889-1890)
Rus Gribi 1889-1890 yıllarında etkin olmuş ve dünyada 1 milyon kişinin ölümüne yol açmış bir salgındır. Dönemin modern ulaşım altyapısı salgının yayılmasına yardımcı olmuştur. O dönemde başta Rus İmparatorluğu olmak üzere 19 büyük Avrupa ülkesinin faydalandığı 202 bin 887 kilometrelik demiryolları bulunmaktaydı.
Salgın ilk olarak 1889 yılında Saint Petersburg’da tespit edildi. Yalnızca 4 ay içerisinde bütün kuzey yarımküreyi etkisi altına almıştı. St. Petersburg’da ölümler 1 Aralık 1889’da en yüksek seviyeye ulaşırken ABD’de salgın 12 Ocak 1890’da en yıkıcı seviyesine ulaştı.
7. Altıncı Kolera Salgını (1899-1923)
Altıncı Kolera Salgını, 1899-1923 yılları arasında tam 24 yıl etkili olmuş ve toplamda 1,5 milyon kişinin ölümüne sebep olan bir yıkıcı salgındır. İlk olarak Hindistan’da ortaya çıkan salgın, bu ülkede 800 bin kişinin canını aldıktan sonra Orta Asya, Kuzey Afrika, Doğu Avrupa ve Rusya’ya yayılmıştır.
İngiliz Kraliyet Tropikal Tıp ve Hijyen Derneği kurucusu Leonard Rogers’a göre Hindistan Haridwar’da yapılan Kumbh Mela festivalinde ortaya çıkan salgın, buradan Afganistan, İran ve Güney Rusya’ya geçiş yapmıştır.
Bu salgın 1910-11 yıllarında buharlı gemi Moltke’nin New York’a getirdiği hastalıklı insanlar yüzünden ABD’ye de sıçrayarak, bu ülkede görülen son kolera salgınıdır.
6. Asya Gribi (1957-1958)
Başka bir kategori 2 salgını 1956 yılında Çin’de başlayıp 1958’e kadar sürmüştür. Dünyada toplamda 2 milyon kişinin hayatını kaybetmesine neden olan bu hastalığın vahşi ördeklerden insanlara bulaştığı düşünülmektedir.
İlk olarak Çin’in Guizhou bölgesinde ortaya çıkan virüs, Şubat 1957’de Singapur’a, Nisan ayında Hong Kong’a ve Haziran ayında da ABD’ye ulaşmıştır. ABD’de Asya Gribi yüzünden ölen insanların sayısı ise yaklaşık 70 bindir.
5. Üçüncü Veba Salgını (1894-1903)
Çin’in güneybatısında bulunan Yunnan bölgesinde ortaya çıkan bu salgın, 1894 yılında Canton’a ulaşıp buradan Hong Kong’a yayıldı. Alexandre Yersin tarafından tespit edildi. Hastalık Canton’da sadece birkaç hafta içinde 60 bin kişinin ölümüne yol açtı.
Hastalık bütün kıtalara yayılarak Hindistan ve Çin’de toplam 12 milyon kişinin ölümüne sebep oldu. Sadece Hindistan’da bu sayı 10 milyonun üzerine çıkmaktadır.
4. İspanyol Gribi (1918-1920)
İspanyol Gribi 1918-20 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül bir alt türünün yol açtığı büyük salgındır. İspanyol Gribi, ortaya çıktıktan sonra yalnızca 18 ay içerisinde 50 ila 100 milyon arası insanın ölümüne sebep olmuştur. Bu rakamlar o dönem dünyada yaşayan insan sayısının yüzde 5’ine tekabül ediyor.
Hastalığın ilginç bir özelliği zayıf, yaşlı insanlar ve çocuklardan çok sağlıklı genç erişkinleri etkilemiş olmasıdır. Bazı tarihçilere göre 4 yıl süren 1. Dünya Savaşı’nın bitmesinde önemli bir etken olmuştur.
3. HIV / AIDS (1960 - …)
Bilinen ilk AIDS vakaları 1981 yılında ABD’nin New York ve Kaliforniya eyaletlerinde tespit edildi. Teşhisin konulduğu ilk şahıslar hastalığı cinsel yolla kapanlar veya ortak şırınga kullanan uyuşturucu bağımlılarıydı. Daha sonra hastalığın nedeninin HIV virüsü olduğu bulundu ve 1985’de ilk kan testleri geliştirildi.
İlk olarak Afrika’da ortaya çıktığı düşünülen bu hastalık hakkında Birleşmiş Milletler’in 2004 raporuna göre dünyada 38 milyon kişi HIV taşımaktadır. Hastalık bugüne kadar yaklaşık 40 milyon insanın ölümüne yol açmıştır.
2. Kara Ölüm (1347-1351)
Kara Ölüm ya da Kara Veba, 1347-51 yılları arasında Avrupa’da çok büyük bir yıkıma yol açmış veba salgınıdır. Asya’nın güneybatısında ortaya çıkan bu hastalık, 1340’lı yılların sonlarına doğru Avrupa kıtasına ulaştı.
Fransız Jean Froissart’ın araştırmalarına göre, Avrupa nüfusunun yaklaşık üçte biri bu salgında hayatını kaybetti. Salgın Orta Doğru, Hindistan ve Çin de dahil olmak üzere yaklaşık 75 milyon kişinin ölümüne sebep olmuştur.
1. Justinianus Veba Salgını (541-542)
Justinianus Veba Salgını, o dönemler Bizans egemenliği altındaki İstanbul’u yoğun bir şekilde etkiyen bir veba salgınıdır. Hastalık aynı zamanda Sasani İmparatorluğu ve Akdeniz etrafında bulunan liman şehirlerinde büyük bir yıkıma yol açmıştır.
Tarihteki en büyük salgınlardan biri olan bu salgının ilk dalgasında yaklaşık 25 milyon kişi, sonra gelen iki yüzyıl boyunca tekrarlarında ise 50-75 milyon kişi daha hayatını kaybetmiştir.
Ticaret gemileri ve fareler ile taşındığı düşünülen hastalığın İstanbul’daki en kötü döneminde günde 5 bin kişinin ölümüne neden olduğu düşünülmektedir.
Salgın Hastalıklardan Nasıl Korunuruz?
Özellikle son dönemlerde gündemde yer eden Koronavirüs ile salgın hastalıklardan korunma konusunda bilinçlenmek ayrı bir önem arz ediyor. Koronavirüs dâhil birçok salgın hastalıktan bazı basit önemler ile korunabiliyoruz:
-Solunum yolu enfeksiyonu bulunan kişilerle temastan kaçınmak.
-Sık sık ellerimizi yıkamak.
-Çiftlik hayvanları veya vahşi hayvanlar ile korunmasız temastan kaçınmak
